Phân tích biểu đồ xương cá trong sản xuất chi tiết

Biểu đồ xương cá trong sản xuất không chỉ là công cụ hỗ trợ trong việc giải quyết vấn đề mà còn là một phần không thể thiếu trong các hệ thống quản lý chất lượng. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết quy trình xây dựng biểu đồ xương cá trong kinh doanh chuẩn xác.

Biểu đồ xương cá là gì?

Biểu đồ xương cá là một công cụ trực quan được sử dụng để xác định, tổ chức và trình bày các nguyên nhân tiềm năng dẫn đến một vấn đề hoặc hiện tượng trong quy trình sản xuất. Biểu đồ này do Tiến sĩ Kaoru Ishikawa, một chuyên gia về quản lý chất lượng người Nhật, phát triển vào những năm 1960. Vì hình dạng giống với bộ xương của một con cá, với đầu là “vấn đề cần phân tích” và các nhánh là “nguyên nhân”, nên công cụ này được gọi là biểu đồ xương cá.

Biểu đồ xương cá là một công cụ trực quan để đánh giá tiềm năng sản xuất

Mục tiêu và lợi ích của biểu đồ xương cá trong sản xuất

Mục tiêu của biểu đồ xương cá

• Xác định nguyên nhân gốc rễ của một vấn đề chất lượng
• Tránh tình trạng xử lý theo cảm tính hoặc chỉ giải quyết phần “ngọn”
• Tổ chức tư duy phân tích nguyên nhân một cách hệ thống

Lợi ích của biểu đồ xương cá

• Giúp các nhóm làm việc thảo luận hiệu quả khi xử lý sự cố
• Là công cụ hỗ trợ ra quyết định trong cải tiến quy trình
• Dễ áp dụng, dễ hiểu, không yêu cầu phần mềm chuyên dụng
• Có thể sử dụng trong bất kỳ giai đoạn nào của quy trình sản xuất

Cấu trúc của biểu đồ xương cá trong sản xuất

Biểu đồ xương cá bao gồm:

• Đầu cá (Effect): Đây là vấn đề hoặc hiện tượng chất lượng cần phân tích, ví dụ “sản phẩm lỗi”, “tỷ lệ hỏng tăng”, “khách hàng khiếu nại”…
• Xương sống (Spine): Là đường thẳng nằm ngang thể hiện trục chính nối các nhóm nguyên nhân về phía vấn đề.
• Xương nhánh (Major Causes): Là các nhóm nguyên nhân chính. Trong sản xuất, thường áp dụng mô hình 6M, bao gồm:
  • Man (Con người): Nhân viên, công nhân, kỹ năng, thái độ
  • Machine (Máy móc): Thiết bị, công cụ, độ ổn định, bảo trì
  • Material (Nguyên vật liệu): Chất lượng, tiêu chuẩn, xuất xứ
  • Method (Phương pháp): Quy trình, SOP, hướng dẫn thao tác
  • Measurement (Đo lường): Thiết bị đo, phương pháp kiểm tra
  • Environment (Môi trường): Nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, tiếng ồn
• Xương phụ (Minor Causes): Là các nguyên nhân chi tiết hơn phân tích từ các nhánh chính.

Cấu trúc của biểu đồ xương cá trong sản xuất

Quy trình xây dựng biểu đồ xương cá trong sản xuất

Bước 1: Xác định vấn đề

Ví dụ: “Tỷ lệ sản phẩm lỗi sau công đoạn lắp ráp tăng cao”, hoặc “Nhiều sản phẩm bị trả về do sai kích thước”.

Viết vấn đề đó vào “đầu cá”.

Bước 2: Xác định các nhóm nguyên nhân chính

Sử dụng mô hình 6M để phân nhóm nguyên nhân: Man, Machine, Material, Method, Measurement, Environment.

Bước 3: Brainstorm – phân tích nguyên nhân chi tiết

Tổ chức cuộc họp với các bộ phận liên quan (kỹ thuật, sản xuất, QA…) để cùng đưa ra các nguyên nhân cụ thể từ từng nhóm.

Ví dụ:

• Man: Công nhân thao tác sai, không được đào tạo đúng quy trình
• Machine: Máy móc hỏng hóc, không hiệu chuẩn thường xuyên
• Material: Vật tư nhập không đạt tiêu chuẩn, thiếu chứng nhận CO/CQ
• Method: Không có hướng dẫn thao tác chi tiết
• Measurement: Thiết bị đo bị sai lệch, không được hiệu chuẩn định kỳ
• Environment: Khu vực sản xuất bụi bẩn, độ ẩm vượt chuẩn

Bước 4: Sử dụng kỹ thuật “5 Why” để truy tìm nguyên nhân gốc rễ

Ví dụ:

• Vấn đề: Công nhân lắp sai linh kiện
  • Tại sao? → Không đọc kỹ bản vẽ

  • Tại sao? → Không được đào tạo đầy đủ

  • Tại sao? → Bộ phận nhân sự không tổ chức đào tạo đúng lịch

  • Tại sao? → Không có quy trình quản lý đào tạo

  • Tại sao? → Do thiếu ngân sách và nhân lực

Kỹ thuật “5 Why” giúp đi sâu vào cốt lõi vấn đề.

Bước 5: Phân tích và xác định nguyên nhân chính

Sau khi hoàn tất biểu đồ, đánh giá các nguyên nhân theo mức độ ảnh hưởng, khả năng kiểm soát và mức độ ưu tiên. Nguyên nhân nào có khả năng tác động mạnh nhất thì cần xử lý trước.

Quy trình xây dựng biểu đồ xương cá được xác định rõ ràng

Ứng dụng biểu đồ xương cá trong sản xuất thực tế

Ví dụ thực tế:

Vấn đề: Tỷ lệ lỗi mối hàn trong sản phẩm điện tử tăng cao

Từ phân tích trên, doanh nghiệp có thể nhận ra rằng đào tạo, quy trình và nguyên vật liệu là ba nhóm nguyên nhân cần xử lý ngay.

Xem thêm: Tư liệu sinh hoạt là gì? Vai trò và ý nghĩa trong cuộc sống

Xem thêm: Rủi ro doanh nghiệp là gì? Đặc điểm và cách phòng ngừa

Lưu ý khi sử dụng biểu đồ xương cá

• Tránh dừng ở nguyên nhân bề mặt: Cần đào sâu đến “gốc rễ”
• Cần có dữ liệu thực tế: Để tránh cảm tính và khẳng định nguyên nhân đúng
• Không nên làm một mình: Biểu đồ hiệu quả nhất khi có sự tham gia từ nhiều phòng ban
• Cập nhật sau khi áp dụng giải pháp: Để kiểm tra xem nguyên nhân có được loại bỏ hoàn toàn hay chưa

Biểu đồ xương cá trong sản xuất là công cụ đơn giản nhưng cực kỳ mạnh mẽ trong sản xuất, giúp doanh nghiệp không chỉ xử lý nhanh các vấn đề chất lượng mà còn cải tiến quy trình một cách liên tục. Việc sử dụng biểu đồ xương cá không yêu cầu công nghệ cao, mà yêu cầu tư duy phân tích logic, làm việc nhóm và thái độ cầu tiến.